پیام شکسته شدن یخ روابط دیپلماتیک در حوزه خلیج‌فارس چیست؟

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ بیانیه دولت امارات متحده عربی درباره بازگشت سفیرش به تهران می تواند نشانگر این باشد که یخ دیپلماتیک در منطقه خلیج فارس شروع به شکستن کرده است. گزارش های مرتبط درباره پیشنهاد محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی برای دیدار وزیر امور خارجه عربستان و ایران در عراق شواهد بیشتری از تغییر و تحول را در فضای سیاسی منطقه ارائه می کند.

البته هیچ یک از این تحولات جای تعجب ندارد. امارات متحده عربی دست کم از سال ۲۰۱۹ درگیر گفت و گو با ایرانی ها بوده و به صراحت گفته به دنبال فرصتی برای کاهش خطر درگیری و منازعه در منطقه است. امارات متحده عربی برای کاهش تنش و اختلاف با ایران نیروهای نظامی خود را از یمن خارج کرد. انور قرقاش، مشاور امور دیپلماتیک رئیس امارات متحده عربی در آستانه دیدار جو بایدن با رهبران شورای همکاری خلیج فارس در جده از تصمیم ابوظبی برای بازگرداندن سیف محمد الزیبی سفیر این کشور به تهران سخن گفت.

احیای کامل روابط دیپلماتیک یکی از خواسته های همیشگی ایران مبنی بر رسیدگی به مشکلات منطقه ای در مجامع منطقه ای را برآورده می کند

اطمینان نداشتن به تعهد دفاعی و امنیتی آمریکا در منطقه به ویژه پس از واکنش ضعیف نسبت به حملات موشکی و پهبادی ایران به مواضع و تأسیسات نفتی عربستان سعودی و امارات، باعث شد تا کشورهای عربی تصمیم بگیرند به سمت تعامل با ایران گام بردارند. شیوع کووید-۱۹، فشار گسترده برای رسیدگی به خواسته های سیاسی و اقتصادی داخلی و نیاز به ارتقای تنوع اقتصادی باعث شد کشورهای عربی به جای مسائل سیاست خارجی بر مشکلات داخلی تمرکز کنند.

گرچه توافق نامه ابراهیم و مجمع نقب به طور گسترده به عنوان ائتلاف منطقه ای علیه ایران قابل تعریف است، اما اماراتی ها هرگز مشتاق نبوده اند عادی سازی روابط با اسرائیلی در راستای مهار ایران باشد. در واقع اماراتی ها به طور کلی بر مزایای اقتصادی و تجاری که از همکاری با اسرائیل نصیب بخش خصوصی شده است، تأکید کرده اند.

احیای کامل روابط دیپلماتیک یکی از خواسته های همیشگی ایران مبنی بر رسیدگی به مشکلات منطقه ای در مجامع منطقه ای (بدون حضور آمریکا) را برآورده می کند. با وجود این، بعید است ایران مایل باشد به موضوع برنامه موشک های بالستیک خود بپردازد؛ موضوعی که کشورهای عربی آن را منبع نگرانی منطقه ای می دانند. ایرانی ها برنامه موشکی را عامل بازدارنده در مقابل آمریکا و اسرائیل می دانند. با وجود این، عادی سازی روابط دیپلماتیک تا حدودی این امکان را بهبود می بخشد که ایران مایل است در رسیدگی به حل بحران یمن نقش سازنده ای ایفا کند.

با فرض اینکه روابط دوباره دیپلماتیک میان تهران و همسایگان عربش فرصت هایی را برای رایزنی درباره نگرانی های منطقه ای از کانال های دو جانبه فراهم کند، چه بسا موجب شود ناخرسندی از تصمیم بایدن برای بازگشت به برجام به زبان آورده نشود یا دست کم، کمرنگ شود

عربستان سعودی همواره گفته است درباره مناقشه یمن به دنبال گفت و گو و مذاکره با ایران نیست، زیرا آن را موضوعی داخلی می دانند که تنها کشورهای عربی باید حل کنند. البته مشخص نیست ایران دارای ظرفیت یا تمایلی برای وادار کردن تصمیم حوثی‌ها (انصارالله) برای پایان دادن به درگیری هست یا خیر. با وجود این، نقش سازنده ایران برای حل مناقشه یمن می تواند شانس موفقیت مذاکرات را افزایش دهد.

در حالی که دستیابی به تسلیحات اتمی نگرانی اصلی اسرائیل به شمار می رود، منبع نگرانی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس برنامه های موشک بالستیک ایران است. مخالفت صریح عربستان و امارات با برجام به این دلیل بود که این توافق به تمامی جنبه های فعالیت های بی ثبات کننده ایران در منطقه رسیدگی نمی کرد. با وجود این، مخالفت آشکار سعودی ها و اماراتی ها با برجام در سال 2015 دشواری سیاسی داخلی را برای دولت اوباما به وجود آورد. حال با فرض اینکه روابط دوباره دیپلماتیک میان تهران و همسایگان عربش فرصت هایی را برای رایزنی درباره نگرانی های منطقه ای از کانال های دو جانبه فراهم کند، چه بسا موجب شود ناخرسندی از تصمیم بایدن برای بازگشت به برجام به زبان آورده نشود یا دست کم، کمرنگ شود.